W pierwszą sobotę września pojechaliśmy do Chojnowa: Waldek Maliszewski, Zbyszek Dobrzański, Janek Drajczyk i autor niniejszej relacji. Stanowiliśmy delegację wrocławskiego koła oraz Zarządu naszego Stowarzyszenia, której zamiarem było uczcić pamięć naszego najstarszego kolegi, Władysława Dobrzańskiego, członka SChWRP w latach 2008-2012. Ten termin wybraliśmy ze względu na przypadającą nazajutrz 85 rocznicę bitwy pod Iłżą (8-9.09.1939), w której walczył m.in. 51 pułk piechoty, a w jego składzie dowódca plutonu przeciwgazowego pułku, ppor. Władysław Dobrzański.
W czasie bitwy pod Iłżą wydarzył się epizod, w którym mogła być użyta broń chemiczna przez stronę polską i tylko rozwaga oraz fachowość ppor. Dobrzańskiego zapobiegła dużym stratom żołnierzy własnych i ludności. Do polskich pozycji zbliżały się kolejne niemieckie oddziały czołgów i piechoty zmotoryzowanej, zagrażając przełamaniem ugrupowania obronnego pułku. Wobec ogromnej przewagi Niemców i dużych strat wojsk własnych, dowódca 51 pp ppłk Fieldorf (późniejszy gen. „Nil”) w asyście dwóch adiutantów wydał ppor. Dobrzańskiemu rozkaz użycia gazów bojowych. Po ogłoszeniu alarmu gazowego przez dowódcę plutonu, metalowe butle z gazem (prawdopodobnie – fosgenem) zostały przygotowane do użycia na stanowiskach bojowych. Jednak przed wydaniem komendy dowódca plutonu dokonał oceny warunków atmosferycznych w przyziemnej warstwie atmosfery. Po dokonaniu pomiaru prędkości i kierunku wiatru ppor. Dobrzański stwierdził, że słaby wiatr, wiejący w kierunku wojsk polskich nie zagrozi przeciwnikowi, a może spowodować duże straty naszych wojsk i okolicznej ludności. Dlatego też zmienił rozkaz i gazy bojowe nie zostały użyte. Wziął na siebie odpowiedzialność, a Jego decyzja ocaliła życie wielu ludzi.
Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, Władysław Dobrzański wyjechał na Ziemie Odzyskane i osiedlił się w Chojnowie. Dożył w wolnej Polsce sędziwego wieku 103 lat. Tutaj też spoczywa na cmentarzu.
W Chojnowie, na cmentarzu komunalnym, odbyła się uroczystość z zachowaniem zasad ceremoniału wojskowego, z udziałem m.in. burmistrza Chojnowa, Jana Serkiesa, dyrektora Muzeum Regionalnego w Chojnowie, Andrzeja Świdurskiego, syna, córki oraz wnuków Władysława Dobrzańskiego, naszej delegacji, a także przedstawicieli Chojnowskiej Drużyny Strzeleckiej, którzy stanowili asystę honorową ceremonii. Przedstawiono wspomnienia ppor. Władysława Dobrzańskiego o bitwie pod Iłżą oraz historię 51 pułku piechoty. Następnie, na ścianie kamiennej tzw. „Golgoty Wschodu”, odsłonięto i poświęcono tablicę w hołdzie żołnierzom 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach od: Stowarzyszenia Chemików Wojskowych RP, Towarzystwa Miłośników Brzeżan i Ziemi Podolskiej oraz Urzędu Miejskiego w Chojnowie. Odczytano też listy: od burmistrza miasta Iłża i od prezeski Towarzystwa Miłośników Brzeżan i Ziemi Podolskiej.
Po odśpiewaniu żołnierskiej pieśni: „Pierwsza Brygada”, odwiedziliśmy grób Władysława Dobrzańskiego i – w obecności wszystkich uczestników uroczystości – zamieściliśmy na nim klepsydrę z odznaką Stowarzyszenia Chemików Wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej.
Wizytę zakończyło zwiedzanie muzeum oraz uroczysty obiad w Domu Chemika na rynku Miasta.
Zbigniew Guz